Life is calling.... where are you?

जगणे जगणे म्हणजे नेमके काय?

कधी "चला ट्रेकला निघुया!!" अस अच्चानक ठरवुन २ बिस्किटचे पुडे आणि पाण्याची एखादी बाटली टाकुन निघालाय कधी घराबाहेर? नसाल तर निघा. ट्रेकला नाही निदान असच आसपास कुठेतरी. असेल कोणी बरोबर तर उत्तम नाहीतर एकला चालो रेऽऽ गुरुदेवांनी्च सांगितलय. डोकं फिरल्यागत वागवं अधुन मधुन, म्हणजे इतर वेळी डोकं जागेवर राहतं किंवा निदान ठिकाणावर तरी नक्किच येतं. बुट चढवावेत, कॅप घालावी डोक्यावर आणि भटकावं मग उगीच खाच खळग्यातुन - झाडा फांदितुन.

कधी गड-सुळक्यांत फिरताना खुऽऽऽप तहान लागते, तळाशी थरथरता जेमतेम अर्धा थेंब बाकी आतुन फक्त कोमट वाफ भरलेली रीकामी बाटली तहान दुप्पट करते. मग डोक्यावर असलेलं ऊन डोक्यात जायला लागतं. झक मारली आणि आलो इथे असं वाटायला लागतं. कोरड्या ओठांवरुन दमटसर जीभ फिरवुन दुरवर नजर फिरवायची पाणी दिसतय का बघायला. उन इतकं वाईट्ट असतं की घाम वाळुन मिठाचे पांढरे शिक्के उमटतात पाठीवर. कानाला उन सडकुन काढत असतं. चिकट चेहर्‍यावर धुळिची पुट चढलेली असतात. आणि जरा सावली देईल असं झाड देखिल दिसत नाही. ज्यावर चढाई करायची तो कातळ चरचरीत तापलेला असतो, मधुनच एखादा कंटाळवाणा मुरमी पट्टा लागतो. खसाखसा पाय घसरतात. सुकलेले पिवळे गवत एखाद्या ढेकळा बरोबर बाजुला होते. टिशर्टच्या बाहिने नाकाच्या शेंड्यावरचा घाम पुसुन समोरच्या सुळक्याचा अंगावर येणारा चढ निश्चयाने चढतो ती वाट सुळक्याच्या कुठल्या डाव्या-उजव्या हाताला गायब होत असते. एखादी कचकचीत शिवी स्वत:ला आणि मुख्यत: त्या वेळेला घालत त्या वाटेने पुढे जातो - आणि ..... पुढ्यात चक्क पाण्याचे एखादे टाके दिसते. प्रतिसृष्टी निर्माण केल्याच्या आनंदात चेहर्‍यावर एक विजयी हसु येतं. मधलं अंतर दोन-चार ढांगात पार करुन टाक्याच्या कडेवर उभे राहतो. पण सगळा आनंद त्या पाण्यात उडी मारुन जीव देतो.... पाण्यात एखादा उंदीर किंवा घूस मेलेली असते आणि डोकं उठेल असा सडल्याचा कुजका भपकारा नाकाला जाणवतो. क्षणभर काही सुचत नाही चिडचिड अज्जिबात होत नाही उलट अति झालं आणि हसु आलं अशी अवस्था होते.  पण तहान स्वस्थ बसु देत नाहि. पाणी प्यावं??? आणि ठरवतो - सगळं गेलं तेल लावत ... जवळपास पडलेल्या २ काटक्या उचलुन पाण्याने टम्म फुगलेला तो गोळा उचलायचे ८-१० अयशस्वी प्रयत्न होतात. कधी वजनाने काटकि मोडते, कधी ते बाहेर आलं असं म्हणता म्हणाता धप्पकन परत आत पडतं, किंवा तरंगत दुसर्‍या काठाला टेकतं. मग त्या बाजुला जाऊन तोच प्रयत्न. अखेर ते कलेवर बाहेर निघतं. त्याला समोरच्या झाडित ढकलुन बाटली काढायची, त्यात पाणी भरुन घ्यायचं आणि ऍक्वागार्डचं पाणी प्यायल्याच्या आत्मविश्वासाने ती तोंडाला लावायची.... पानी बुझाए ओन्ली प्यास बाकी ऑल बकवास म्हणत अर्धाधिक बाटली रीचवायची. - इस मे हि तो लाईफ है यार!

कधी भटकलाय वाघाचे ठसे शोधत? कदाचित समोरच्या झाडितुन दोन निखार्‍यांसारखे डोळे आपल्यालाच निरखत असतील, आपल्या प्रत्येक हालचालीवर त्याचे लक्ष असेल. आपण मात्र त्याचेच ठसे शोधत माती चाचपडत पुढे जात रहायचं. मग अचानक ठश्यांच्या काही जोड्या मिळतात, मग त्याची मोजमापे घेतली जातात पंजा आपल्यापेक्षा कदाचीत एखाद्या सेमीने मोठाच... उभट असेल तर मादा, चौरस असेल तर नर वाघ. उभट पंज्या आसपास छोटे ठसे दिसतात का? बघा!! आहेत?? मग एक आवंढा गिळायचा.... आपल्या बच्च्या सोबत असलेली आई म्हणजे वाघिणीचे नव्हे प्रत्यक्ष मृत्युच्या पावलांचे मोजमाप घ्यायचे. एकाने उभं राहुन सगळीकडे सावध नजर ठेवायची आणि मग एकाने वाकुन त्याची मोजमापे घ्यायची, त्याचे प्लॅस्टर ऑफ पॅरिसचे नमुने बनवायचे. मग जायच पुढे जवळच ताजी विष्ठा सुध्दा असेल. त्यात एखाद्या प्राण्याचे केस देखिल दिसतील त्याचा उग्र भपकारा नाकाला जाणवेल. आता हिंमत असेल तर पाऊल टाकायचे पुढे, नाहीतर गपगुमान सावधगीरीने मागची-डावी-उजवी कडची चाहुन घेत आल्या पावली सटकायचे. केलय असं? - इस मे हि तो लाईफ है यार!

कधी झोपलाय मोकळ्या आकाशाखाली? रात्री कधीतरी वाढलेल्या थंडिने अर्धीमुर्धी जाग येते, सरकलेलं पांघरुण कुरकुरत चापडताना सहज डोळे उघडतात आणि डोळे परत मिटायला तयारच होत नाहित झोप-बिप सगळ भुर्रकन कुठे तरी उडुन जाते - नजर जाईल तिथे तारेच तारे किती? दहा हजार? एक लाख? एक करोड? माहित नाही, पण या क्षितीजापासुन त्या क्षितीपर्यंत तारेच तारे. आकाश वाचता येत असेल तर दुसरं सुख नाही. तो तिथे ध्रुव तारा. ते सप्तर्षी, हा मृग का? हो नक्किच मागे व्याध आहे की आणि तो काय ऐन मध्यभागी व्याधाच्या बाणाचा तारा. क्षितीजावरचा शुक्र की काय? नाही बहुदा - शुक्र मगाशीच उगवला असेल मग कुठला बरं?? असा विचार करताना तंद्री लागते सगळ कसं भव्य दिव्य असतं? निळं आकाश थांग न लागणारं. या ब्रह्मांडाच्या अनंत पसार्‍यात आपण क:पदार्थ असल्याची जाणीव होते. मग आठवतात आपले फालतु माज, निसर्गाशी केलेली चढाओढ, उंच सुळक्यांवर चढून जग जिंकल्याचा आवेश, विनाकारण आकाशाशी झट्या घेण्याची उद्दाम भाषा.... सगळ किती निरर्थक? किती निष्फळ? आणि बाष्कळ सुध्दा. मग कधीतरी पहाटे नकळत डोळा लागतो, सकाळी उठल्यावर मग काल पाहिलेलं स्वप्नवत वाटत राहतं. - बघितलंय कधी असं "लाईव्ह" स्वप्न? नसेल बघितलं तर बघा - इस मे हि तो लाईफ है यार!


- सौरभ वैशंपायन.

लिंबलोण...

काल संध्याकाळी माझ्या मैत्रिणीकडे गेलो होतो. गेल्यावर काकुने हसतमुखाने दार उघडले. हॉल मध्ये समोरच्या भींतीला L आकाराची बैठक, उजव्या हाताला पुस्तके नावे दिसतील अशी नीट रचुन ठेवलेली पुढे आतल्या खोलीत व स्वयंपाकखोलीत जाणारा दरवाजा. आत जाऊन बसलो घरच्यांबरोबर नमस्कार - चमत्कार झाले आणि समोरच्या भिंतीवरील शोकेस कडे लक्ष गेलं.... भरपुऽऽऽर मेडल्स आणि ट्रॉफिज हारीनं मांडुन ठेवल्या होत्या अर्थात मोजल्या नाहित म्हणा किंवा मोजायची हिंमतच झाली नाहि म्हणा पण हृतिक रोशनला सुध्दा दोन्हि हातापायाच्या बोटांवर मोजता येणार नाहित इतकि नक्किच होती. मी मनातल्या मनात माझ्या २ ट्रॉफिजना उगी-उगी केलं. शेजारीच भारतरत्न डॉ. कलामांच्या हस्ते बालश्री स्वीकारतानाचा तिचाच फोटो होता. घरात २ विद्यार्थी असल्यावर पुस्तकांचा जेव्हढा सहाजिक पसारा होतो तोहि होता मात्र एकुण घर व्यवस्थित. हे सगळं सांगायच कारण मला तिचं घर आवडलं, म्हणजे माणसं मोकळी वाटलीच पण तिच्या घरात सुरक्षित’ वाटलं. आता मला कोणी मारायला वगैरे फिरत होतं म्हणून मी तिच्या घरात लपलो वगैरे नव्हतो, पण सुरक्षित वाटलं हे मात्र खरं ... काहि ठिकाणं, मंदिरे, जागा, वास्तु, घरं किंवा घरातले काहि ठराविक भाग असे असतात कि तिथे आपल्याला सुरक्षित वाटतं. म्हणजे ब्रह्मांडात काहिहि उलथापालथ झाली तरी इथे आपल्याला धक्का लागणार नाहि अशी वेडि समजुत देखिल होते.

काहि जण याला वास्तुपुरुषाचा आशिर्वाद म्हणतील, काहि दिशांना महत्व देतील, कोणी मनाचे खेळ म्हणतील तर काहि जण अगदि काहिहि बोलतोस म्हणुन उडवुनहि लावतील. पण मला असं खुप जाणवतं. अगदि कोयना अभयारण्यात आम्हि ज्या झाडाखाली चुल पेटवायचो ते झाड उगीचच मला आवडु लागलं होतं. कदाचित २-३ दिवसांच्या सवयीने असेल पण पुढले ६-८ दिवस त्या झाडाजवळ असलं कि खुप सुरक्षित वाटायचं. सकाळी जंगलातुन पाय तुटेस्तोवर भटकायच, मग जेवुन दुपारभर आणि संध्याकाळी जवळच्याच दुसर्‍या एका झाडाखाली बसुन प्राणी निरीक्षण करायचो पण त्या दुसर्‍या झाडाचा ’लळा’ नाहि लागला. तसेच एक झाड त्या अभयारण्यात वरच्या डोंगराळ भागात होते, उंऽऽचपुरे आणि भक्कम. म्हणजे अगदि अष्टसात्विक भाव वगैरे काय म्हणतात ते जागृत व्हावेत असं सुंदर झाड होतं.

आता आपलं घर सवयीचं असल्याने मालकिचं असल्याने तसा फरक पडत नसला तरीहि घरातली एखादि खोली किंवा त्या खोलीचा एखादा विशिष्ट भाग हा आपलासा वाटतो. लहानपणी मी पलंगाशेजारच्या कपाटाला पाठ टेकायचो आणि माझ्या भोवती उरलेल्या २ बाजुंनी उश्या उभ्या करायचो. कधी तो माझा किल्ला असायचा कधी ती माझी गाडि व्हायची तर कधी माझं ऑफिस... पण कोपरा तोच. आत्याच्या घरी स्वयंपाक खोलीत देवघराखाली टेबल आहे त्याची देवघराखालची आणि गॅलरीचा दरवाजा अंगावर उघडणारी जेमतेम जागा मला खुप आवडते. आत्याशी मी अध्यात्मापासुन ते राजकारणापर्यंत जगभरच्या विषयांवर तिथे बसुनच गप्पा मारल्या आहेत. अश्या अनेक जागा होत्या - आहेत. काकाच्या घरातली बेडरुम मधली खिडकी जवळची जागा आवडते. अगदि उन आलं तरी शक्यतो तिथेच बसतो. माझ्या काहि मित्रांकडे देखिल अशी भावना होते.

काहि घरे - ठिकाणं अशी असतात कि कितिहि वेळा गेला तरी आपलेपणाची कींवा मी म्हणतो तशी सुरक्षीततेची भावना नाहि होत. म्हणजे ती जागा वाईट किंवा असुरक्षित असते असं नाहि पण जीव रमत नाहि तिथे. सारखि चुळबुळ होत राहते...का? ते माहित नाहि.

असो, तर एकुण काय अश्या जागांना कुणाची दृष्ट लागु नये इतकिच इच्छा. अश्या जागांवरुन मी मनातल्या मनात मी एकदा लिंबलोण उतरवुन टाकतो .... कालच एका नव्या जागेची दृष्ट काढुन आलोय त्याचीच हि गोष्ट.


- सौरभ वैशंपायन.